Bene bènnidos a su blog meu

Si podet allegare de totu rispetende, comente est naturale, sas règulas de educatzione (netiquette). Ma su prus, amus a faeddare de limba sarda e mescamente de limba sarda comuna

martedì 18 settembre 2007

Traffici pericolosi nel golfo dell'Asinara/Tràficos periculosos in s'Asinara



Sardegna Ventirighe in su nùmeru 54 l'aiat giai antitzipadu tantu chi aiat dedicadu sa copertina pròpiu a sos tràficos periculosos chi b'ant a èssere in su Golfu de s'Asinara. S'Endesa afitat sos depòsitos suos pro unu terminal petrolìferu. Su Golfu de s'Asinara arriscat s'incuinamentu. Ite narant sas istitutziones?
Sardegna Ventirighe nel numero 54 lo aveva già anticipato. Aveva dedicato la copertina proprio ai traffici pericolosi che ci saranno nel Golfo dell'Asinara. L'Endesa affitta i suoi depositi per un terminal petrolifero. Il Golfo dell'Asinara è a rischio inquinamento. Cosa hanno da dire le istituzioni?

Manifestatzione petròliu? No gràtzias. Stintino 9 de Capidanni 2007/ Manifestazionepetrolio...? NO T(H)ANKS! Stintino 9 settembre 2007



Manifestatzione chi b'est istada a Stintino pro protestare contra a su fatu chi ant a èssere semper de prus sas petrolieras in su golfu de s'Asinara. 620 pessones ant protestadu patzificamente faghende cun sa carena issoro, in mesu a su mare galanu de s'ispiàgia de sa Pelosa in Stintino,una figura de petroliera in sas barras. Una figura chi est istada ripresa dae s'artu da unu aereu e chi mandat unu messàgiu meda craru a s'Endesa: sa populatzione non cheret s'aumentu de sas petrolieras in mare de Sardigna
MANIFESTAZIONE SVOLTASI A STINTINO IL 09/09/2007 PER PROTESTARE CONTRO L'INCREMENTO DEL PASSAGGIO DI PETROLIERE NEL GOLFO DELL'ASINARA. 620 persone hanno protestato pacificamente disegnando con i loro corpi, in mezzo allo splendido mare della Pelosa di Stintino, una sagoma di petroliera sbarrata. Una figura che è stata ripresa dall'alto da un aereo e che manda un messaggio molto chiaro all'Endesa: la popolazionenon accetta l'aumento delle petroliere nel mare di Sardegna

venerdì 15 giugno 2007

Sa limba sarda comuna est naturale, no est artifitziale pro nudda



«Sa limba sarda comuna bolet rapresentare una “limba pandela”, unu istrumentu de mediatzione pro potentziare s’identidade colletiva nostra rispetende totu sas variedades locales» si leghet in s’introdutzione de sa chirca.
«Sa limba sarda comuna est tzentrale e naturale» at naradu Roberto Bolognesi de s’Universidade de Amsterdam chi at fatu unu istùdiu pròpiu supra de sa limba comuna. Bolognesi, espertu de dialetologia computatzionale, at fatu un’analisi cumparativa intre sas variedades linguìsticas impreende unu mètodu istatìsticu obietivu.
«Comente podet èssere artifitziale si est sa matessi pro su 92% a su sardu chi est faeddadu in Abbasanta?» at sighidu su professore - «Est tzentrale ca est una variedade de mesania. Duncas no est campidanesu, no est nugoresu ma no est ne mancu logudoresu». A bandas de Abbasanta, finas Atzara non est distante meda (setzi su 11,94%), sighit Pattada de su 12,11%, Orane de su 20,55% finas a nch’arribare a Santu Juvanne Suergiu chi est sa variedade prus distante ma petzi de su 28,20%. Foneticamente sa LSC est sa matessi pro su 76,62% a sa variedade sarda prus distante. S’orgolesu, chi est una de sas variantes prus indedda, pro sa fonètica est distante Petzi de su 17,07%.


Juvanna Tuffu
(dae sa rubrica Sa limba nostra de SardegnaVentirighe n. 51)

Su 58% de sos sardos bolet una forma iscrita ùnica de sardu



Su sardu non s’allegat a livellu istitutzionale ca paret chi non deghet. Ma si andamus a bìdere ite ant rispostu sos intervistados a sa pregunta “Ses de acordu a pònnere una forma iscrita ùnica pro sos documentos de sa regione sarda?”, amus a abbarrare ispantados. Su 58% de sos sardos est de acordu pro s’impreu de una forma iscrita ùnica. Duncas una pertzentuale manna meda. Custa est una pregunta chi at chertu a pònnere in su cuestionàriu su Presidente de sa Regione Soru ca boliat cumprèndere si una forma iscrita ùnica de sardu (chi b’est giai) sos sardos la bolent. Sa Giunta regionale, difatis, at adotadu su 18 de abrile de su 2006 sa limba sarda comuna (LSC). Unu fatu de importàntzia istòrica ca s’Istatutu de sa Regione est istadu bortadu in limba sarda pro sa prima borta.
Sa gherra a sa limba sarda.
A dolu mannu, medas (mescamente intelletuales) sunt sighende a fàghere sa gherra a sa limba sarda comuna. A bortas est gente chi no allegat su sardu, ma mancu su tataresu, su gadduresu o cale si siat àtera limba minoritària.
Àteras bortas est gente chi su sardu lu connoschet bene ma narat chi unu sardu ùnicu iscritu est contràriu a sas variantes locales. Est mescamente a custos chi bisòngiat a fàghere cumprèndere chi su fatu de iscrìere sighende unu istandard e règulas iscritas tzertas non cheret nàrrere pro nudda a èssere contra a sas variantes de cada bidda. Sa limba comuna “est una richesa manna” comente at naradu su presidente Soru in Paule. E no est unu perìgulu ca cadaunu sighit a faeddare in sa limba de sa tita sua, ma cando s’iscriet diat tocare a sighire tzertas règulas ca gosi càpitat in totue.
Bastat de pessare a su chi ant fatu in Catalugna o in Friuli, in ue b’at variantes medas comente in Sardigna ma nche sunt resèssidos a tènnere una limba istandard. E proite non lu devimus fàghere in s’ìsula nostra?
Criticas a sa limba sarda comuna
“Limba bona petzi in sos iscafales”, “limba chi non podet tènnere sa presuntzione de èssere una limba bia”, “sa limba comuna naschet giai morta”, “limba artifitziale”. E galu: “limba imbentada”, “limba burocràtica”.
(Custu artìculu, iscritu in limba sarda comuna, impreat unu sardu imbentadu?)
Àteros allegant de “livellamento lessicale”, cando su lèssicu est lìberu.
S’urtima cosa indigna iscrita in unu cuotidianu sardu est chi sa limba comuna est unu mommoti comente Frankenstein e chi est un OGM. Chie allegat gosi allegat dae su muntone: non connoschet petzi su sardu e sas règulas de sa LSC ma no at letu ne mancu sa chirca chi est istada illustrada in Paule.

Juvanna Tuffu (dae sa rubrica Sa limba nostra de SardegnaVentirighe n. 51)

Su sardu de oe e de cras



Master in comunicatzione e tradutzione de limba sardaEst istadu unu fatu ispantosu de m'agatare su 27 de Freàrgiu coladu in cuss'aula a pustis de annos medas. S'aula in ue apo fatu sa prima de su litzeu e in ue mi so diplomada.
A mi torrare a agatare in Nùgoro in cussu litzeu e in cussa matessi aula a pustis de tempus meda m’at torradu a conca ammentos medas.
Unu master interessante in ue, pro sa prima borta in bida mea, so sighende sas letziones in limba. Sa limba chi m'ant imparadu mamma e babbu. Sa limba de sa pitzinnìa ma finas sa limba de oe e de cras: su sardu.
Cussos chi sighint su master sunt totus laureados e sunt, su prus, de Barbagia.
Sighende sas letzìones s'imparant cosas medas : chi sa limba sarda at milli annos comente limba iscrita.
A dolu mannu, b’at una vernacolarizatzione e una folclorizatzione de sa limba. E s’iscoberit chi sos problemas de sa limba sunt medas: tantu pro nàrrere, chi sas limbas minoritàrias sunt prus de sete mìgia e cada annu nde isparint a su mancu una deghina. Finas sa limba sarda est in perìculu. E totu custu finas pro curpa de sa globalizatzione. Una globalizatzione culturale e linguìstica.
Ma mescamente Internet, chi est unu istrumentu de sa globalizatzione, podet èssere una manera de defèndere su sardu.
Ma b’at un àteru problema de cussiderare: sa mancàntzia de ufitzialidade. Su sardu non si impreat, tantu pro nàrrere, in sa pùblica aministratzione ma est tratadu petzi pro usu interpersonale.
Su master est unu tentativu de mobilitare risorsas umanas pro sensibilizare supra de sa limba.
Tocat a pranificare, duncas, risorsas umanas ma finas e mescamente risorsas econòmicas pro tutelare e promòvere sa limba
Ma pro totu custu sos master non bastant. Bi cheret finas una polìtica linguìstica, bi bolet s’asseradu de sa limba, comente cale si siat assessoradu. Una cosa gosi b’est, tantu pro nàrrere, in Catalugna in ue bi sunt finas medas istitutziones linguìsticas.
Sa finalidade de unu progetu de polìtica linguìstica est de superare sa diglossia: sa cumpresèntzia de duas limbas, ma in ue una est prevalente e est impreada in àmbitos formales, imbetzes s’àtera est impreada petzi in cuntestos informales.
Cumbenit, duncas, a superare sa diglossia e arribare a su bilinguismu. Ma custu b’at a essere cando sas duas limbas, in custu casu su sardu e s’italianu, ant a podere nàrrere totu alleghende dae una limba a s’atera.

Juvanna Tuffu (SardegnaVentirighe n.48)

Una limba pro s’identidade.




Finas cussos chi narant chi non connoschent sas variantes locales, sunt de acordu cun su fatu chi sas limbas locales devent èssere promòvidas e sustènnidas. Sas pessones intervistadas sunt de acordu chi sos pitzinnos siant incoragiados a allegare sas limbas locales e chi custu siat fatu in ìscola. Sa limba locale devet èssere imparada paris cun sa limba istràngia.
S'84,7 % de sos pitzinnos est in favore (su 57,3% de su totu e su 27,4% in parte) de s'impreu de sa limba locale in ìscola.

Pitzinnos. Sos pitzinnos intervistados tenent dae sos 6 a sos 14 annos e ant naradu chi ant una connoschèntzia bona de sas limbas locales: su 42,9% allegat e cumprendet una limba locale, 36,4% non l’allegat ma la cumprendet, su 20,7%, nen l’allegat nen la cumprendet.
Sa connoschèntzia creschet finas a sa 5^ elementare si faeddamus de sas pitzinneddas. A pustis, in sas fases imbenientes, creschet pro sos òmines e minimat pro sas fèminas. Ite limba chistionant sas mammas e sos babbos cun sos fìgios? Faeddant sa limba locale petzi su 16,5%, mentres allegant s’italianu su 66,2%. Sos babbos impreant cun sos fìgios òmines sas limbas locales, mentres cun sas fìgias faeddant s’italianu. Comente chi bi siat cun sos fìgios una casta de còdighe de complitzidade, cosa chi non b’at cun sas fìgias.


Juvanna Tuffu (dae sa rubrica Sa limba nostra de SardegnaVentirighe n.51)

Diferèntzias de gènere



Sas fèminas allegant sas limbas locales de mancu. Allegant de prus s’italianu finas cun sos amigos. Tantu pro nàrrere, in sa classe de edade 15-24 annos, sas fèminas chi faeddant sa limba locale sunt su 45,8% contra a su 61,5% de sos òmines. Sa matessi cosa capitat si s’abbadiant sas àteras classes de edade. In sas comunas cun prus de 100 mìgia abitantes sas fèminas chi l’allegant sunt su 49,3% contra a su 64,4% de sos òmines.
Custu no ispantat ca capitat in cada cuntestu plurilinguìsticu. Sos linguistas pro mesurare su balore de una limba dant cara a su tantu de sas fèminas chi lu chistionant. Sas limbas chi si imparant a sos pitzinnos si narant maternas ca sunt sas mammas chi imparant sa limba a sos fìgios. E, a dolu mannu, cun sos fìgios allegant pagu su sardu. Ma b’at un’ispiegatzione sotziològica pro custu: sas mammas faghent semper pro sos fìgios su mègius e a lis imparare s’italianu cheret nàrrere pro issas a los agiudare pro s’avenire issoro. Sa limba, duncas, est bida comente unu istrumentu de avantzamentu sotziale.

Juvanna Tuffu (dae sa rubrica Sa limba nostra de SardegnaVentirighe n.51)